Agenda na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju – 2030

Już w roku 2015 został podpisany przez kraje członkowskie Organizacji Narodów Zjednoczonych dość ambitny dokument zatytułowany „Przekształcanie naszego świata: Agenda na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju – 2030”. Sprecyzowano w nim postawione przed ludzkością cele, na których realizację wyznaczono termin właśnie do 2030 roku.

5xP czyli pięć obszarów planowanych działań

17 Celów zrównoważonego rozwoju i związanych z nimi 169 działań dotyczy pięciu obszarów, zwanych w skrócie od ich angielskich nazw 5xP: ludzie, planeta, dobrobyt, pokój i partnerstwo. Działania które są już i będą dalej podejmowane mają wpływ praktycznie na wszystkie obszary naszego życia, w tym też na budownictwo, od szeroko pojętej urbanistyki i podejścia do zabudowy największych skupisk ludzkich, poprzez architekturę przemysłową, biurową i użyteczności publicznej, na indywidualnym budownictwie jednorodzinnym kończąc.

Przykładem mogą być konkretne cele: 9 – Innowacyjność, przemysł, infrastruktura, 11 – Zrównoważone miasta i społeczności, 12 – Odpowiedzialna konsumpcja i produkcja, 13 – Działania w dziedzinie klimatu oraz spinający wszystkie cele punkt 17 – Partnerstwo na rzecz celów.

Zielone projekty domów – odpowiedź na stojące przed nami wyzwania

W działania na rzecz poprawy jakości życia człowieka oraz całego środowiska naturalnego doskonale wpisuje się szeroko pojęte budownictwo zrównoważone i tzw. ‘zielone domy’. Podejmując odpowiednie działania i mając świadomość wpływu naszych wyborów na środowisko, już na początku drogi ku budowie własnego domu, możemy wykazać się praktycznym jego poszanowaniem, wybierając projekty domów, które okażą się nie tylko budynkami oszczędnymi w użytkowaniu i w pełni komfortowymi, ale także ich realizacja będzie szła w parze z oszczędzaniem zasobów naturalnych. Wyrazem dbania o środowisko będą właśnie zielone domy, odpowiednio zaprojektowane i konsekwentnie realizowane. Jak te ambitne założenia można przełożyć na praktyczne działania, spróbujemy przybliżyć poniżej.

Inteligentne podejście do pozyskania energii, niezbędnej do komfortowego zamieszkania w domu

Nie chodzi tutaj bynajmniej tylko i wyłącznie o wykonanie tzw. inteligentnych systemów w wewnętrznej instalacji elektrycznej, ale o całościowe podejście do niej, które jako nadrzędny cel będzie miało optymalizację zużycia energii i płacenie niższych rachunków co miesiąc. Środkami przydatnymi do realizacji okażą się na pewno urządzenia, które będą wytwarzać energię elektryczną w obrębie gospodarstwa domowego (instalacja fotowoltaiczna) w połączeniu z możliwością magazynowania jej w chociażby niewielkich bateriach akumulatorów, co znacząco poprawi ekonomię całego układu, a przede wszystkim zapewni ciągłość jego działania także w chwili całkowitego braku dostawy prądu z sieci. Trzeba przy tym pamiętać, że wbrew temu, co można było usłyszeć niekiedy od osób promujących sprzedaż elektrycznych paneli solarnych, ich sprawność jest wysoka tylko przy słonecznej pogodzie i odpowiedniej pozycji słońca, a przy zachmurzonym niebie spada prawie do zera. Idealną sytuacją będzie, jeżeli w układzie będziemy mieli panele, magazyn energii oraz następne jej źródło niezależne od słońca w postaci na przykład niewielkiej turbiny wiatrowej.

Efektywne oszczędzanie energii nie będzie możliwe nie tylko bez zastosowania odpowiednich urządzeń i energooszczędnych odbiorników, ale też bez wypracowania modelu zachowań domowników, które pozwolą w bezpośredni sposób ją zaoszczędzić. Mamy na myśli na przykład takie zaprogramowanie największych odbiorników (na przykład elektrycznych mat grzewczych, podgrzewaczy wody etc.) by działały w czasie, gdy wytwarzamy najwięcej energii w obrębie własnego domu. Jeżeli pobór prądu będzie właśnie w tym czasie, to nie będzie miało miejsce oddawanie nadwyżki do sieci i ponowne jej pobieranie, gdy wytwarzamy jej zbyt mało. Reasumując, planowe stosowanie odnawialnych źródeł energii w gospodarstwie domowym może okazać się tutaj kluczowe.

Wpływ domowej instalacji wodno-kanalizacyjnej na zabezpieczenie zasobów wody

Dostęp do odpowiedniej jakości i w wymaganej ilości wody pitnej nie musi być zawsze nieograniczony. W związku z tym, zastanówmy się nad takim wykonaniem wewnętrznej i zewnętrznej instalacji wod-kan, by zminimalizować jej zużycie, wykorzystywać ją ponownie w sytuacji gdy tylko jest to możliwe. Zbieranie wody deszczowej pozwoli na podlewanie nią zieleni na działce, a można się też pokusić o wykorzystanie jej na przykład do spłukiwania toalet. Może nie wszyscy jesteśmy świadomi, że największy procent zużywanej w gospodarstwie domowym wody idzie właśnie na ten cel. Oczywisty wpływ na rachunki za wodę będą miały też nasze przyzwyczajenia. Proste zakręcanie kurka w chwilach, gdy jej nie potrzebujemy też będzie miało znaczenie.

Jak zminimalizować ilość odpadów i użyć ponownie niektóre z nich?

Już na etapie budowy domu postarajmy się zawsze wybiegać lekko w przyszłość. Gdy potrzebujemy na przykład szalunków przy wylewaniu elementów żelbetowych, a nie stosujemy systemowych do wielokrotnego użytku, to spróbujmy znaleźć powtórne zastosowanie dla użytego deskowania. Drewniane deski mogą okazać się tutaj lepszym wyborem, mimo wyższej ceny, zamiast najpopularniejszej obecnie płyty OSB z odpadów drewnianych spojonych klejem. Praktycznie niemożliwe jest rozszalowanie elementów w sposób, który nie zniszczy płyty, a deskowanie przydać się może do wykonania elementów małej architektury ogrodowej, konstrukcji tarasów itp. Praktyczna rada: dla wszystkich materiałów budowlanych, które są najmniej przetworzone znajdziemy szybciej nowe zastosowanie, niż dla tych mocno przetworzonych. Te drugie zawierają zwykle też w sobie kleje i inne syntetyczne składniki spajające, które nie są dla środowiska obojętne. Jeżeli oprócz zastosowania trwalszych materiałów i ponownego ich wykorzystania na etapie budowy będziemy kontynuować nasze chlubne działania poprzez późniejsze też zaangażowanie w minimalizowanie i segregację odpadów, to na pewno zminimalizujemy negatywny wpływ na środowisko naturalne.

Projekty domów jednorodzinnych, które poprawiają samopoczucie i zdrowie mieszkańców

Za odpowiednie samopoczucie i zdrowie domowników odpowiada w dużym stopniu atmosfera, czyli stabilna temperatura i jakość powietrza w domu. Nie przeceniajmy też tutaj tylko i wyłącznie odpowiedzialnych za kontrolowaną wymianę powietrza urządzeń. Dobrze zaprogramowana i konserwowana rekuperacja z odzyskiem ciepła sprawdzi się lepiej w okresie zimowym minimalizując sumaryczne wydatki na ogrzewanie, ale już w lecie powinno się raczej unikać braku dostępu w 100% świeżego powietrza i jego grawitacyjna wymiana, która do tego nie pociąga żadnego zużycia energii, będzie zdecydowani zdrowszym rozwiązaniem.

Projekty domów nowoczesnych to także duże przeszklenia, a więc doskonale doświetlone pomieszczenia mieszkalne. Musimy o nich pamiętać, gdyż nic tak dodatnio nie wpływa na nasze samopoczucie, jak światło słoneczne. Człowiek zdrowo nie funkcjonuje bez odpowiedniej dawki witaminy D i jest to fakt bezsporny. Do pełni szczęścia niezbędne będzie też oddzielenie akustyczne pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt ludzi i wykończenie oraz umeblowanie ich przy użyciu materiałów nie emitujących szkodliwych substancji. Pamiętajmy o tym, jak będziemy rozważać zakup winylowych paneli podłogowych lub drewnianej deski warstwowej, albo wybierać pomiędzy meblami drewnianymi i tymi z płyty wiórowej z syntetyczną okleiną.

Miejmy na uwadze cały cykl życia budynku przy wyborze poszczególnych technologii

Dom buduje się na długie lata, a w międzyczasie będziemy na pewno zmuszeni dokonywać wielu napraw i konserwować pewne jego elementy, żeby utrzymywać go w odpowiednim stanie technicznym. Dlatego ważne jest, aby nasze wybory skutkowały zastosowaniem materiałów i technologii, które są trwałe lub można było odpowiednimi zabiegami przedłużać ich żywotność, przez co nie będziemy zmuszeni nawet przez cały czas jego użytkowania do ich wymiany oraz utylizacji. Podobnie jak z wewnętrznymi materiałami wykończeniowymi, jak najbardziej naturalne ich pochodzenie będzie gwarancją na maksymalnie długi okres ich wykorzystania. Warto nawet drążyć chociażby ogólnie proces produkcji niektórych materiałów, bo nabędziemy w ten sposób wiedzę, czy już samo wytworzenie ich przez producenta nie obciąża nadmiernie środowiska. Wtedy nasze wybory będą dokonywane jeszcze bardziej świadomie.

Zachowanie zielonego krajobrazu, to też odpowiednio dobrany do niego sam projekt domu

Wielokrotnie pisaliśmy w naszych poradach, by wybierając gotowy projekt domu mieć na uwadze uwarunkowania lokalne terenu i samej działki. Jeżeli dopasujemy go do istniejącej architektury oraz krajobrazu, to wykażemy się poszanowaniem otoczenia i po prostu nie zepsujemy go wprowadzając zupełnie obcy element. Jeżeli zdamy ten pierwszy egzamin, to przyjdzie kolej na kolejne chwalebne zachowania, jak poprawę bioróżnorodności bezpośredniego otoczenia naszego domu i wykreowanie choćby niewielkich zielonych przestrzeni wokół siebie, z których korzystać będą niezbędne dla każdego zrównoważonego ekosystemu zwierzęta, ptaki, owady. Ideałem będzie, jeżeli do tych działań wykorzystamy też elementy samego domu. Do dyspozycji będą zielone dachy a także pionowe zazielenienia fasad, chociażby na ich fragmentach.

Zmienne warunki – spore wyzwanie, by dostosować do nich dom

Zmiany klimatyczne zachodzą na szczęście stopniowo i jest to proces rozłożony w czasie, ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby budynki projektować w elastyczny sposób i z materiałów naturalnych, dzięki którym będzie trwały i odporny na ewentualne zmiany. Innym rodzajem naturalnych zmian w naszym życiu i otoczeniu to te wynikające z upływu czasu. Tutaj z pomocą przyjdą elastyczne projekty domów dokładnie dopasowanych do naszych potrzeb. Przykładem mogą być projekty tradycyjnych domów dwulokalowych, gdzie jeden z nich mogą zajmować przez pewien czas nasze dzieci, a potem po założeniu przez nie własnych rodzin można przeznaczyć takie osobne mieszkanie na przykład na wynajem.

autor: T. Włodarczyk - architekt